بسم الله الرحمن الرحیم

26-وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ  فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ  یعنى روزى شما و آنچه بشما وعده داده شده در آسمان است: پس بخداى آسمان و زمین که او بر حق است (و خواهد آمد) مانند تکلم کردن شما با یک دیگر در غیبت شیخ از ابن عباس نقل مى‏کند که گفت: مقصود قیام قائم آل محمد است. (2) 27- اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها. قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ  یعنى: بدانید که خداوند زمین را پس از مردنش زنده میگرداند. ما آیات خود را براى شما بیان کردیم تا در آن باره تعقّل کنید. در غیبت شیخ از ابن عباس روایت نموده که در تفسیر این آیه گفت: خداوند زمین مرده را بعد از بیدادگرى اهلش، با ظهور قائم آل محمد اصلاح مى‏کند.

و «آیات» و علائمى که خدا براى مردم بیان کرده نیز آن حضرت است و این آیه در باره او نازل شده‏

در کمال الدین در تفسیر این آیه روایت کرده که امام پنجم فرمود: خداوند زمین را با ظهور قائم زنده میگرداند از آن پس که با کفر اهلش مرده باشد  (3) 28- وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً  یعنى خداوند بکسانى- که از شما ایمان آورده و عمل صالح پیشه ساخته‏اند وعده داده که آنها را در زمین نماینده خود گرداند چنان که همانند آنها را سابقا خلیفه کرد. و ثابت میدارد دین‏آنها را که براى آنان برگزید، ترس آنها را تبدیل بأمن کنیم و اینان هیچ گاه بمن شرک نیاورند.

در غیبت شیخ روایت میکند که این آیه نیز در باره مهدى موعود و یاران او نازل شده. در کنز الفوائد نیز بطریق دیگر این روایت نقل شده است. (1) 29- وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ  در غیبت شیخ از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت میکند که در تفسیر این آیه فرمود: اینان که در زمین ضعیف گشته‏اند آل پیغمبرند که خداوند مهدى آنها را برانگیزد تا آنان را عزیز و دشمنانشان را ذلیل گرداند. (2) 30- وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ  یعنى: مانند آنها نباشید که از پیش کتاب بآنان داده شد، ولى زمان بر آنها طولانى گشت، پس دلهاشان سخت گردید و بسیارى از آنها فاسق میباشند. صدوق در کمال الدین از امام جعفر صادق علیه السّلام روایت نموده که این آیه در باره قائم آل محمد نازل شده است. (3) 31- وَ تِلْکَ الْأَیَّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النَّاسِ  یعنى: این روزها را میان مردم میگردانیم. در تفسیر عیّاشى از زراره روایت میکند که امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود:

از زمان خلقت آدم همیشه دولتى از خدا و دولتى از شیطان بوده، پس در این زمان دولت خدا کو؟ آگاه باشید که صاحب دولت خدا قائم آل محمد (ع) است. (4) 32- الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ»

 یعنى: امروز کسانى که راه کفر پیش گرفته‏اند از دین شما نومید شدند، پس از آنها نترسید بلکه از قهر من بترسید.

در تفسیر عیاشى از امام محمد باقر (ع) نقل میکند که در تفسیر این آیه فرمود:آن روز، روز ظهور قائم آل محمد است که بنى امیه نومید میشوند و آنها هستند که کافر گشته و از آل محمد نومید میباشند. (1) 23- وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِی‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ  یعنى: در روز حج بزرگ از جانب خدا و رسول بمردم اعلان مى‏شود. در تفسیر عیاشى از امام پنجم و ششم روایت شده که فرمودند: (حج بزرگ) ظهور قائم است و (اعلان) دعوت مردم است.

مؤلف: البته این معنى باطن آیه است. (2) 34- وَ قاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَما یُقاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ  یعنى با همه مشرکین پیکار کنید، چنان که آنها (اگر دسترسى پیدا کنند) با شما نبرد کنند، و بدانید که خداوند با پرهیزکارانست. در تفسیر عیاشى از زراره روایت نموده که گفت: امام صادق علیه السّلام فرمود: راجع باین آیه از پدرم سؤال شد پدرم فرمود: هنوز تأویل آن نیامده است. اگر قائم ما قیام کند، آن کس که او را مى‏بیند تأویل آن را بخوبى خواهد دید. با ظهور او شعاع دین پیغمبر چنان بالا گیرد که در روى زمین شرک و بیدینى نماند. چنان که خداوند فرمود: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ  یعنى با آنها پیکار کنید تا فتنه‏اى نباشد و تمام دین از آن خداوند باشد. (3) 35- أَ فَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ یَأْتِیَهُمُ الْعَذابُ مِنْ حَیْثُ لا یَشْعُرُونَ  یعنى: آیا کسانى که اعمال بد انجام دادند، از این که خداوند آنها را در زمین فرو برد، یا بدون این که متوجه باشند عذاب بر آنها فرستد، ایمن هستند؟.

در تفسیر عیاشى از امام پنجم نقل میکند که فرمود: عهد و پیمان پیغمبر (ص) بعد از حضرت ابا عبد اللَّه علیه السّلام بعلى بن الحسین رسید، سپس از آن حضرت بمحمد بن‏على منتقل گشت. آنگاه خداوند آنچه خواهد میکند. وقتى ائمه طاهرین در صحنه دنیا محکوم (دشمنان) شدند مردى از آنها قیام میکند که سیصد و سیزده مرد فداکار با او باشند و بیرق پیغمبر با وى است. و بطرف مدینه رهسپار میگردد، تا اینکه از «بیداء» میگذرد و میگوید: این است محل قومى که خداوند آنها را در زمین فرو میبرد.

در تفسیر مزبور از امام ششم روایت نموده که فرمود: آن قوم دشمنان خدا میباشند که بزمین فرو روند. (1) 36- فَإِذا نُقِرَ فِی النَّاقُورِ  یعنى: پس چون دمیده شود در صور. در غیبت نعمانى از امام جعفر صادق علیه السّلام روایت میکند که چون تفسیر این آیه را از حضرتش پرسیدند، فرمود: امامى از ما غایب مى‏شود، پس چون خداوند اراده کند که او را آشکار گرداند، علامتى در دل وى پدید آورد و بدین گونه بامر پروردگار ظاهر میگردد. (2) 37-اسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ  یعنى: پیشى گیرید اعمال نیک را، هر جا که باشید خدا همه شما را خواهد آورد. چه خداوند بهر چیزى تواناست، غیبت نعمانى از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام روایت نموده که فرمود: این آیه در باره قائم آل محمد و یاران او نازل شده و آنها پیش از آنکه موقع آمدنشان معلوم گردد، اجتماع میکنند. (3) 38- یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ  یعنى گناهکاران از سیماشان شناخته میشوند.

و نیز در کتاب مزبور از آن حضرت وارد شده که فرمود: آیه یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ البته خداوند مجرمین را میشناسد ولى این آیه در باره قائم ما نازل شده که هنگام ظهورش مجرمین را از سیماشان شناخته و با یارانش آنها را از دم شمشیر میگذرانند.

 (1) 39- وَ لَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‏ دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ  یعنى: پیش از عذاب بزرگتر بآنها عذاب نزدیکتر مى‏چشانیم شاید برگردند.

در کنز الفوائد از مفضل بن عمر نقل میکند که گفت از حضرت صادق علیه السّلام این آیه را پرسیدم. فرمود: عذاب نزدیکتر گرانى نرخها و عذاب بزرگتر قیام مهدى موعود با شمشیر است. و نیز در کنز الفوائد از آن حضرت روایت نموده که فرمود: چون قائم ما ظهور کند بمسجد الحرام درآید و در حالى که رو بکعبه و پشت بمقام نموده دو رکعت نماز میگزارد. آنگاه برخاسته و میگوید: اى مردم! من از هر کس بآدم ابو البشر و ابراهیم خلیل و اسماعیل ذبیح و محمد پیغمبر اکرم نزدیکترم. سپس دست بدعا بلند مى‏کند و آنقدر بدرگاه خدا مینالد که غش کرده روى زمین مى‏افتد. چنان که خداوند میفرماید: أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ.

و هم از محمد بن مسلم روایت نموده که امام پنجم فرمود: آیه أَمَّنْ یُجِیبُ در باره قائم ما نازل شده. هنگامى که قیام میکند عمامه بر سر مینهد و جنب مقام ابراهیم نماز میگزارد و بدرگاه الهى تضرع مینماید، و از آن موقع پرچم او در اهتزاز خواهد بود (2) 40- إِذا تُتْلى‏ عَلَیْهِ آیاتُنا قالَ أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ «2» یعنى هنگامى که آیات ما بر او خوانده مى‏شود میگوید. افسانه‏هاى پیشینیان است. در کنز الفوائد از امام ششم نقل کرده که فرمود: بیدینان چون خبر ظهور قائم را بشنوند افسانه میپندارند و هنگامى که او را ببینند میگویند ما تو را نمى‏شناسیم و تو از فرزندان فاطمه علیها السّلام نیستى چنان که مشرکین این گونه سخنان به پیغمبر میگفتند. (3) 41- کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ  إِلَّا أَصْحابَ الْیَمِینِ هر کس در گرو آنچه کسب کرده میباشد جز اصحاب یمین (دست راست) در تفسیر فرات کوفى است که امام محمد باقر علیه السّلام فرمود: اصحاب یمین ما و شیعیان ما مى‏باشیم و فرمود: شیعیان ما فِی جَنَّاتٍ یَتَساءَلُونَ  عَنِ الْمُجْرِمِینَ  ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ  قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ در بهشت از مجرمین (که بیرون بهشت هستند) میپرسند چه چیز شما را بدوزخ افکند آنها میگویند ما نمازگزار نبودیم. یعنى از شیعیان على بن ابى طالب علیه السّلام نبودند و باز میگویند وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ  وَ کُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضِینَ بدرماندگان غذا نمیدادیم و پیوسته با مردم گزاف گوى بیهوده بسر میبردیم.

و این در روز ظهور قائم ماست که «یوم الدین» میباشد چنان که میفرماید: وَ کُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ  حَتَّى أَتانَا الْیَقِینُ ما یوم الدین (روز ظهور قائم آل محمد) را تکذیب میکردیم تا امروز که یقین پیدا کرده‏ایم فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِینَ

اللهم عجل لولیک الفرج