بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم عجل لولیک الفرج و العافیة و النصر و مد فی عمره الشریف

42-قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ  إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ  وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ یعنى: اى پیغمبر بگو بخاطر آن پاداشى از شما طلب نمیکنم و این امر دشوار را نمیپذیرم. این فقط براى یاد آورى جهانیان است و خبر آن را بعد از گذشت زمانى خواهید دانست. در کتاب کافى از حضرت امام محمد باقر علیه السّلام روایت نموده که فرمود: مقصود از «ذکر» امیر المؤمنین علیه السّلام است وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ یعنى:

و خبر آن را بعد از گذشت زمانى خواهید دانست، این زمان، موقع ظهور قائم ماست (2) 43- وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَى الْکِتابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ. یعنى ما کتاب تورات را بموسى دادیم پس از آن بنى اسرائیل در باره آن اختلاف نمودند. امام باقر علیه السّلام فرمود: این امت نیز مانند بنى اسرائیل در باره معانى قرآن اختلاف پیدا کردند چنان که در باره کتابى که با قائم ما است و براى آنها مى‏آورد نیز اختلاف نظر خواهند داشت بطورى که بسیارى از مردم آن را انکار میکنند و قائم هم گردن آنها را میزند.

وَ لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ  یعنى: اگر بملاحظه آنچه خدا در باره آنها فرموده نمیبود، میان آنها حکم جارى میشد.

ولى آنها همواره بحالت تردید و شک بسر میبرند. امام فرمود: اگر بملاحظه مشیّت حق نبود قائم یکتن از این گروه را زنده نمیگذاشت. (1) 44- وَ الَّذِینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ  در کافى از حضرت باقر علیه السّلام روایت میکند که فرمود: یعنى کسانى که روز ظهور قائم ما را تصدیق و باور دارند. (2) 45- قالُوا وَ اللَّهِ رَبِّنا ما کُنَّا مُشْرِکِینَ  یعنى: گفتند و اللَّه بخدا قسم ما مشرک نبودیم. در کافى روایت میکند که امام پنجم میفرماید: یعنى آنها هنگام ظهور امام زمان میگویند: ما منکر ولایت امیر المؤمنین علیه السّلام نبودیم. (3) 46- قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً  یعنى: حق آمد و باطل از میان رفت، بدرستى که باطل رفتنى است! در کافى روایت نموده که حضرت باقر فرمود: اذا قام القائم ذهبت دولة الباطل چون قائم ما ظهور کند دولت باطل از میان میرود  (4) 47- سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ  یعنى زود باشد که آیات خودمان را در آفاق و در وجود آنها بآنان نشان دهیم تا بیقین بدانند که خداوندى هست.

کلینى در کافى از ابو بصیر روایت میکند که گفت از حضرت صادق علیه السّلام راجع باین آیه سؤال کردم، فرمود: خداوند باهل باطل نشان میدهد که چگونه مسخ میشوند و آفاق بر آنها تنگى میگیرد، پس در آن وقت قدرت پروردگار را در خود و آفاق خواهند دید. عرضکردم: حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ یعنى چه؟ فرمود ظهور قائم آل محمد بامر خداوند حتمى است، خدا او را ظاهر گرداند تا همه مردم او را به‏بینند. (1) 48- حَتَّى إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَکاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً.

یعنى: تا زمانى که به‏بینند آنچه را که بآنها وعده کرده بودیم: یا عذاب را و یا ساعت حساس! پس بزودى خواهند دانست چه کسى بدترین جاى دارد و نیروى او ضعیف‏تر است؟

نیز در کافى از ابو بصیر از امام ششم نقل کرده که فرمود: «إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ» قیام قائم ماست و آن ساعتى است که پیروان باطل خواهند دید، و عذاب خدا را.

بدست تواناى قائم آل محمد خواهند چشید، و اینست معنى (مَنْ هُوَ شَرٌّ مَکاناً) یعنى آنها خواهند دید که در پیشگاه امام زمان چه جایگاه بدى دارند و چقدر ناتوانند. (2) 49- مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِی حَرْثِهِ وَ مَنْ کانَ یُرِیدُ حَرْثَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ نَصِیبٍ   یعنى هر کس میخواهد براى آخرت چیزى بیاندوزد ما نیز اندوخته او را زیاد گردانیم و هر کس طالب اندوخته دنیوى است بدانها نیز میدهیم. ولى در آخرت دیگر نصیبى ندارد! در کافى از امام جعفر صادق علیه السّلام نقل میکند که فرمود: اندوخته آخرت یعنى: شناسائى امیر المؤمنین و ائمه طاهرین علیهم السّلام که خداوند از برکت دولت آنها، دوستان آنان را نیز بهره‏مند گرداند، ولى آن کس که چشم باندوخته دنیوى دوخته، در دولت حق و ظهور قائم آل محمد بهره‏اى نخواهد داشت. (1) مؤلف: سید على بن عبد الحمید در کتاب «الانوار المضیئه» از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت نموده که فرمود: کسانى را که خداوند در قرآن مجید «مستضعف» در زمین خوانده و خواسته است آنها امامان و سفراى او باشند، ما اهل بیت عصمت هستیم. پروردگار عالم «مهدى» ما را برانگیزد تا اهل بیت را سر بلند کند و دشمنان ما را سرشکسته و خوار گرداند.

و نیز سید جلیل نامبرده در کتاب مزبور از عبد اللَّه بن عباس روایت میکند که گفت: مقصود از آیه: وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ، ظهور مهدى موعود است. (1) 50- وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً: یعنى: خدا بشما روزى کرد نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را. در کتاب مذکور از سید هبة اللَّه راوندى و او از حضرت امام موسى کاظم علیه السّلام روایت کرده که فرمود: نعمت ظاهرى، امام ظاهر، و نعمت باطنى امام غائب است که از دیدگان مردم پنهان مى‏شود، و گنجهاى زمین براى او آشکار گردد، و هر چیز دورى برایش نزدیک باشد. (2) مؤلف: روایتى بخط شیخ محمد بن على جبائى دیده‏ام که نوشته بود روایتى بخط شهید اول نور اللَّه ضریحه یافتم که صفوانى در کتابش از صفوان نقل کرده که چون منصور خلیفه عباسى امام جعفر صادق علیه السّلام را خواست، حضرت وضو گرفت و دو رکعت نماز گزارد سپس سجده شکر نمود و فرمود: پروردگارا بتوسط پیغمبرت محمد صلّى اللَّه علیه و آله بما اهل بیت وعده پیروزى دادى که ما را از هر گونه هراسى ایمنى بخشى.

پروردگارا آنچه بما وعده کرده‏اى بما موهبت کن، چه میدانیم که وعده‏ات خلاف- پذیر نیست. صفوان میگوید عرضکردم: آقا! وعده خداوند کدام است که بشما داده است؟ فرمود: این آیه شریفه: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ ....

و هم روایت شده که وقتى در حضور آن بزرگوار آیه وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ ... خوانده شد، اشک از دیدگان حضرت جارى گشت و فرمود: بخدا قسم آنها که در زمین تضعیف شده‏اند، ما اهل بیت پیغمبر هستیم (1) و در نهج البلاغه است که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام ضمن خطبه‏اى فرمود:

دنیا نسبت بما مدارا و مهربانى خواهد کرد، بعد از آنکه سخت کجمدارى کرده باشد سپس آیه وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا ... را تلاوت فرمود.

منابع شیعه روایاتى در تفسیر آیات دیگر آمده است که حتى مورد قبول برخى از دانشمندان اهل تسنن نیز واقع شده است.

شیخ سلیمان حنفى در کتاب «ینابیع الموده» باب (71) بعلاوه آنچه مؤلف نقل کرده آیاتى دیگر از کتاب (المحجة فیما نزل فی القائم الحجة» تألیف دانشمند بزرگوار مشهور سید هاشم بحرینى نقل کرده است، که قسمتى از آن ذیلا ذکر مى‏شود:

51- وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ یعنى: شما را امتحان میکنیم بچیزى از ترس و گرسنگى و کاستن مال و خطر جانى و ثمرات زندگى، و مژده بده بآنها که ثابت قدم هستند. محمد بن مسلم از امام جعفر صادق (ع) روایت نموده که فرمود: قبل از آمدن قائم، علاماتى براى امتحان مؤمنین خواهد بود. عرضکردم: آنها چیست؟ فرمود: این امتحان که خدا میفرماید:

بچیزى از ترس؛ این ترس بیمارى‏هاى گوناگون است، گرسنگى، بالا رفتن قیمتها است، کاستن مال، قحطى است، خطر جانى، مرگ شایع و زیاد است. و نقص ثمرات زندگى، نیامدن باران است. پس در آن موقع بآنها که در عقیده بما ثابت میمانند، مژده بده. آنگاه فرمود: اى محمد! این تأویل آیه است، و هیچ کس جز آنها که راسخ در علم هستند، تأویل قرآن را نمیداند، و مائیم راسخین در علم.

52- وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً  یعنى: آنها که در آسمانها و زمین هستند از روى میل یا اکراه تسلیم خدا میشوند. رفاعة بن موسى گفت:

شنیدم امام صادق (ع) میفرمود: تأویل آن اینست که موقع ظهور قائم ما، زمینى نیست که در آن لا اله الّا اللَّه و محمّد رسول اللَّه گفته نشود.

53- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا  یعنى: اى کسانى که ایمان آورده‏اید، شکیبائى پیشه سازید، و صبر کنید، و مواظب باشید. یزید بن معاویه عجلى از امام محمد باقر (ع) نقل کرده که فرمود: تأویل آیه اینست: شکیبا باشید بر انجام فرائض دینى، و صبر کنید بر آزار دشمنانتان، و مواظب ظهور امام خود مهدى منتظر باشید! 54- وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا إِنَّا نَصارى‏ أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ، فَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ  یعنى: و از کسانى که گفتند: ما نصرانى هستیم. پیمان آنها را گرفتیم، ولى آنها فراموش کردند بهره‏اى را که بآنها یادآورى شده بود» ولى آنها بزودى متذکر خواهند شد.

ابو ربیع شامى از امام جعفر صادق (ع) روایت نموده که فرمود: نصارا آن بهره را بیاد خواهند آورد، و گروهى از آنها همراه قائم ما قیام خواهند کرد.

55- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ، أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرِینَ  یعنى: اى کسانى که ایمان آورده‏اید، هر کدام از شما از دین خود برگردد، بداند که- بزودى خدا گروهى را مى‏آورد که دوستشان دارد، و آنها نیز خدا را دوست دارند، آنها نزد اهل ایمان خود را ناچیز شمرند ولى در مقابل کفار نیرومند باشند.

سلیمان بن هارون عجلى گفت: شنیدم که: امام جعفر صادق (ع) میفرمود: صاحب الامر در پناه خدا محفوظ است، اگر همه مردم از بین بروند، خداوند یاران او را خواهد آورد، و آنها کسانى هستند که خدا در باره‏شان فرموده است:

56- فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ»

 یعنى: اگر اینان باو کفر ورزند، بجاى آنها قومى را مى‏آوریم که باو کفر نورزند.

57- قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلى‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ.  قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ  إِلى‏ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ  یعنى: شیطان گفت: خدایا بمن مهلت ده تا روزى که مردم برانگیخته میشوند، خدا فرمود: بتو مهلت داده شده تا روزى که وقت آن معلوم است! وهب بن جمع گفت: از حضرت صادق علیه السّلام پرسیدم: این روز کدام روز است؟

فرمود: اى وهب روزى است که پیغمبر شیطان را بقتل میرساند. و این بعد از قیام قائم ما مهدى است.

58- وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ  بِنَصْرِ اللَّهِ  آن روز مؤمنین با پیروزى حق خشنود میگردند، ابو بصیر از امام صادق (ع) نقل میکند که فرمود: در موقع قیام قائم اهل ایمان از پیروزى خدا خشنود خواهند شد.

59- قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ  یعنى: بگو در روز پیروزى ایمان آنها که کافر گشتند، سودى بحال آنها ندارد، و مهلت داده نمى‏شوند.

جمیل بن درّاج روایت کرده که امام ششم فرمود: این روز فتح و پیروزى، فتح جهان بوسیله قائم ما است. اگر کسى قبل از آن روز ایمان نیاورده باشد، ایمان آن روزش که میخواهد بقائم نزدیک شود نفعى بحال وى ندارد، ولى آن کس که پیش از این فتح و پیروزى عقیده بامامت او داشته و منتظر ظهور او بوده، ایمانش نافع بحال او است. خداوند مقام او را نزد قائم بزرگ میگرداند، و آن مرد از دوستان اهل بیت پیغمبر است.

60- حم-  وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ.  إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ. إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ  فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ  یعنى: قسم بکتاب مبین (قرآن) که آن را در یک شب پر برکت نازل کردیم که ما خلق را از نافرمانى خود بر حذر میداریم و هر امر محکمى، از هم جدا میگردد.

عبد اللَّه بن مسکان از حضرت باقر، و صادق و کاظم علیهم السّلام روایت کرده که هر سه امام فرموده‏اند: خداوند تمام قرآن را در «لیلة القدر» به بیت المعمور نازل کرد. سپس در مدت بیست و سه سال بر پیغمبر (ص) نازل نمود. خداوند در آن شب هر کار حق و باطلى و آنچه را در آن سال روى میدهد، تقدیر فرموده، و بداء و مشیّت الهى در آن راه دارد، آنچه خواهد مقدم میدارد و هر چه خواهد بتأخیر میاندازد، از سرنوشتها، روزى‏ها، امنیت و صلح و سلامت و غیره.

پیغمبر آن را بامیر المؤمنین تلقین فرمود، و آن حضرت هم به ائمه طاهرین از اولاد خود رسانید تا آنکه نوبت به صاحب الزمان مهدى علیه السّلام برسد.

اللهم عجل لولیک الفرج